De eindjes aan elkaar knopen

Adriaantje de Jong • okt. 04, 2023

Vanaf 4 oktober 2023 is er in Museum Spakenburg een nieuwe tentoonstelling te zien over de Hollandsche Knoopenfabriek (HKF) en knopen in de klederdracht.
Knopen zijn in de Nederlandse klederdrachten vooral een mannenaangelegenheid. De meeste onderdelen van de vrouwendracht worden immers met spelden aan elkaar bevestigd. Bijzonder is dat juist in Bunschoten-Spakenburg een knopenfabriek was gevestigd. De HKF maakte modieuze knopen en gaf werkgelegenheid aan voormalig vissers die door de afsluiting van de Zuiderzee moesten zoeken naar nieuwe vormen van bestaan.


De Knopenfabriek

Tussen 1929 en 1979 vonden veel Spakenburgers werk in de knopenfabriek. Deze fabriek, mede voortgekomen uit de Zuiderzeesteun, was een bron van werkgelegenheid met op het hoogtepunt ruim 400 werknemers en nog veel meer thuiswerkers. Hierdoor was (en is) de Knopenfabriek een begrip in het dorp en hebben velen er nog herinneringen aan. 
Zo was het een enorme omschakeling voor de vissers om hun vrije leven op zee in te ruilen voor monotoon werk tussen vier muren. Dit werk had dan wel als groot voordeel dat het een vast inkomen opleverde. Thuis knopen naaien is een andere bezigheid die veel mensen nog helder voor de geest staat; deze vorm van thuisarbeid was een noodzakelijke bijverdienste om een karig inkomen aan te vullen. 
Aan de hand van foto’s, filmfragmenten, objecten en verhalen wordt in de expositie een beeld geschetst van de historie van de fabriek. Opvallend is de kwaliteit van het beeldmateriaal; meerdere keren werden er professionele reportages gemaakt omdat de medewerkers klederdracht droegen. Dit leverde prachtige foto’s op die nu in de expositie getoond worden.
 
Knopen in de klederdracht
Het tweede deel van de expositie is gewijd aan knopen in de klederdracht en laat zien wat voor knopen de fabrieksarbeiders, maar ook de meer welgestelden zoals boeren uit Bunschoten-Spakenburg in hun klederdracht verwerkten.

Opmerkelijk is dat in de vrouwendracht enkel knoopjes gebruikt werden op de achterkant van het jak. Deze knoopjes werden zelf gemaakt van karton of hout, omwikkeld met borduurgaren en vervolgens versierd met borduursteken. De knoopjes hadden als functie de banden van het schort op hun plaats te houden.
In de mannendracht werden meer knopen gebruikt en dan vooral om mee te pronken. In de expositie zijn prachtige zilveren knopen te zien die boeren gebruikten op hun vestje of gezondheid en ducatons (knopen van muntstukken) waarmee ze hun broek versierden. Daarnaast vinden ook gouden keelknopen een plek in de expositie.
 
Meerdere exposities

Al met al is de expositie een verrassend geheel, dat zeker een bezoekje waard is. Bij de totstandkoming van de expositie werd samengewerkt met de Historische Vereniging Bunscote, die de foto’s beschikbaar stelde, en enkele particulieren. 
‘De eindjes aan elkaar knopen’ maakt onderdeel uit van het project ‘Gelderse en Utrechtse knopen’, een initiatief van Museum Nijkerk, het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten en Museum Spakenburg. Ook in de andere musea zijn interessante exposities te zien en in Spakenburg staan er tot medio juni 2024 nog diverse activiteiten op het gebied van knopen op het programma. Zo is deze expositie een verbindende schakel waarbij allerlei eindjes aan elkaar worden geknoopt. 
 
 
 



Deel dit artikel

door Adriaantje de Jong 22 apr., 2024
In de tentoonstelling ‘De eindjes aan elkaar knopen’ over de Hollandsche Knoopenfabriek (HKF) en knopen in de klederdracht wordt ook aandacht besteed aan de prachtige handgemaakte knoopjes die achterop het vrouwenjak worden toegepast. Ze zijn gemaakt in een wikkeltechniek, waarna er motiefjes op worden geborduurd. Lijkt het je leuk deze knoopjes zelf te leren maken? Wegens succes bieden we weer een workshop aan en wel op woensdag 15 mei.
door Michaël Koelewijn 17 apr., 2024
Achter ieder object in de collectie van Museum Spakenburg zit een verhaal. Dit kan een kort verhaal zijn, over wat het is en waarvoor het werd gebruikt, maar soms is het een langer verhaal, over niet alleen wat het is, maar ook waar het vandaan komt en hoe het in Spakenburg terecht is gekomen. Voor het object uitgelicht in dit blog is het zo'n lang verhaal, afkomstig uit de koker van Henk Koelewijn (1946), bekend van o.a. de 'De Bourgondische Lelie'.
door Adriaantje de Jong 29 feb., 2024
Bij de tentoonstelling ‘De eindjes aan elkaar knopen’, over de Hollandse Knopenfabriek en knopen in de klederdracht, organiseert Museum Spakenburg een workshop om zelf Spakenburgse knoopjes te leren maken. De workshop wordt gegeven op zaterdag 16 maart.
door Adriaantje de Jong 19 feb., 2024
Museum Spakenburg is een plek waar tradities worden gekoesterd en duizenden bezoekers genieten van het rijke boerenleven, de visserij, oude ambachten en een prachtige collectie klederdracht van Bunschoten-Spakenburg. Wegens vertrek van de huidige medewerker zijn wij op zoek naar een Coördinator vrijwilligers/medewerker secretariaat (m/v) 16 uur per week Heb jij een groot hart voor mensen, ben je administratief sterk en houd je van musea? Dan ben jij misschien wel de persoon die wij zoeken. Wat ga je doen? Vrijwilligers Je bent het aanspreekpunt voor meer dan zestig vrijwilligers Maakt roosters en regelt vervanging bij afwezigheid Voert kennismakingsgesprekken met nieuwe vrijwilligers Zorgt voor attenties/bezoekjes bij ziekte, jubilea of afscheid Organiseert (vrijwilligers)bijeenkomsten Secretariaat en overige werkzaamheden Je beantwoordt telefoon- en mail Opent en sluit het museum Je doet de inkoop voor museumcafé, -winkel en kantoor Notuleert werkoverleg Bent het aanspreekpunt voor facilitaire zaken Springt bij waar nodig Opleiding en ervaring Je hebt een opleiding op MBO-niveau Beschikt over administratieve vaardigheden (Word en Excel) Bent communicatief sterk, zowel mondeling als schriftelijk Bent een verbindende en enthousiasmerende persoonlijkheid Bent secuur Wat mag je van ons verwachten? Je werkt op de mooiste plek van Spakenburg en krijgt van ons een salaris conform de Museum CAO. De functie is ingedeeld in schaal 7. Solliciteren Heb je zin om ons team te komen versterken? Stuur dan voor 9 maart een sollicitatie naar info@museumspakenburg.nl t.a.v. Adriaantje de Jong (directeur).
door Michaël Koelewijn 08 jan., 2024
De scheepswerf van Spakenburg kent een 400 jaar lange geschiedenis met vele werfbazen. In 1829 kwam de werf in handen van de familie Nieuwboer, waaraan het nog steeds zijn huidige naam ontleent. In 1857 nam Hendrik Willem Nieuwboer (1820-1908) de werf over. Naast zijn drukke werkzaamheden op de werf was hij ook een amateurschilder, waarvan gelukkig enkele werken in onze collectie zijn belandt.
door Adriaantje de Jong 13 okt., 2023
Woensdag 18 oktober staat weer in het teken van de kids bij Museum Spakenburg en De Bibliotheek Bunschoten - Eemland . Kom ook naar deze leuke activiteit in de herfstvakantie!
Meer berichten
Share by: